Κονδυλάκης, Ιωάννης

(Βιάννος Κρήτης 1862 – Ηράκλειο 1920). Λογοτέχνης και δημοσιογράφος. Οι γυμνασιακές σπουδές του στην Κρήτη και στην Αθήνα προχώρησαν άτακτα και ανώμαλα. Σε ηλικία 23 ετών, «μυστακοφόρος και σοβαρός», όπως αναφέρει θυμοσοφικά κάπου ο ίδιος, ήταν ακόμα μαθητής του Βαρβακείου, στην Αθήνα. Οι σπουδές του στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών δεν ολοκληρώθηκαν. Υπηρέτησε σε δημόσιες θέσεις στην Κρήτη –ως δικαστικός υπάλληλος και ως εκπαιδευτικός, χάρη στη φοιτητική του ιδιότητα– προτού ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία στην Αθήνα, όπου τον υποχρέωσε να μεταβεί η τουρκική καταπίεση στο νησί. Εργάστηκε σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά και κράτησε για πολλά χρόνια τη στήλη του χρονογραφήματος στην εφημερίδα Εμπρός με το ψευδώνυμο Διαβάτης που έγινε πασίγνωστο. Προηγουμένως είχε χρησιμοποιήσει και άλλα ψευδώνυμα, χαρακτηριστικά για το χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό τους, όπως Κονδυλοφόρος, Δον Κανάγιας, Jean sans terre και, ελληνικά, Ιωάννης Aκτήμων, τα δύο τελευταία για να υποδηλώσει τη φτώχεια του, από την οποία πάντα υπέφερε. Το πρώτο του βιβλίο, Η Κρήσσα ορφανή, δημοσιεύθηκε το 1884. Προπάντων όμως, ο Κ. είναι γνωστός για τις κρητικές ηθογραφίες του –Πατούχας (1892), Όταν ήμουν δάσκαλος (1916), Η πρώτη αγάπη (1920)– οι οποίες αποτελούν αξιόλογη συμβολή στην ελληνική λογοτεχνία. Στον Πατούχα, όπου δίπλα στην ηθογραφία τονίζεται και το κωμικό στοιχείο, παρουσιάζεται η ψυχολογία του αγνού ορεσίβιου Κρητικού βοσκού, του οποίου το αφυπνισμένο ερωτικό ένστικτο είναι το μόνο που θα μπορέσει να τον συνδέσει με την ανθρώπινη ομάδα. Η πρώτη αγάπη, εξάλλου, είναι ένα αξιόλογο αφήγημα με ψυχαναλυτικό χαρακτήρα· από την άποψη αυτή μπορεί να θεωρηθεί πρωτοποριακό έργο, αφού γράφτηκε προτού γίνουν γνωστές στην Ελλάδα οι φροϋδικές θεωρίες. Γενικότερα, στο έργο του Κ. υπάρχουν πλήθος ιστορικές απηχήσεις από τις ποικίλες και δραματικές ιστορικές τύχες της Κρήτης εκείνα τα χρόνια (ιδιαίτερα την περίοδο 1866-98), και ειδήσεις για την κοινωνική, την πολιτική και την πολιτιστική ζωή του νησιού, πολύτιμες για την ψυχογραφία του Κρητικού. Η γλώσσα που χρησιμοποίησε ο Κ. ήταν απλή καθαρεύουσα, διανθισμένη με το χιούμορ που πάντα συνόδευε τον συγγραφέα και κάνει ακόμα και σήμερα ευχάριστη την ανάγνωση των έργων του. Επίσης μετέφρασε γαλλική λογοτεχνία και έργα του Λουκιανού. Ο λογοτέχνης και δημοσιογράφος Ιωάννης Κονδύλάκης (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).